Konflikt serologiczny – co to jest i na czym polega?

O konflikcie serologicznym można mówić, jeśli grupa krwi przyszłej matki oznaczona jest czynnikiem RH(-), a ojca – RH(+). W tej sytuacji istnieje prawdopodobieństwo, że rozwijający się płód odziedziczy czynnik RH po ojcu, a organizm matki rozpozna krwinki płodu jako obce i podejmie z nimi walkę. Jednak dzięki postępowi medycyny można zahamować wydzielane przeciwciał i zapobiec konfliktowi; można nawet uratować ciążę, gdy dojdzie do konfliktu serologicznego. 

Jak powstaje konflikt serologiczny?

Człowiek może mieć grupę krwi A, B, AB, 0. Ale to nie wszystko – większość populacji posiada tzw. antygen D, czyli czynnik Rh. Jeśli we krwi istnieje antygen D – mamy do czynienia z czynnikiem Rh+. Jeżeli jednak go nie ma – oznacza się czynnik Rh-. Kiedy krew matki i płodu wykazują jednakowy czynnik, nie dojdzie do konfliktu serologicznego. Problem pojawia się, gdy czynniki matki i dziecka są przeciwne. Jeśli we krwi dziecka jest obecny antygen D, a we krwi matki go nie ma, powstaje różnica, która prowadzi do konfliktu serologicznego.

Jeżeli krew płodu ma współczynnik Rh(+), a krwinki potomka przedostaną się do krwi matki, mogą wywołać rodzaj uczulenia. Najczęściej konflikt serologiczny wywołuje poród, poronienie, czasem dochodzi do niego w ciąży.

Konflikt serologiczny – konsekwencje i metody leczenia

Konflikt serologiczny prowadzi do wytwarzania przeciwciał w organizmie matki, który w ten sposób reaguje, gdy rozpoznaje zagrożenie. Ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego w pierwszej ciąży na ogół jest niewielkie. Silniejsze przeciwciała uobecniają się podczas kolejnych ciąż – mogą wówczas przeniknąć przez łożysko, dostać się do krwiobiegu dziecka i zacząć atakować jego krwinki czerwone. Konflikt serologiczny u nienarodzonego malucha wywołuje szereg komplikacji – obrzęki, anemię, żółtaczkę, rozpad czerwonych krwinek, a nawet obumarcie płodu.

Wiele konsekwencji konfliktu serologicznego można jednak leczyć. Terapię wdraża się, gdy dziecko przyjdzie na świat lub jeszcze w łonie matki – zwykle stosuje się przetaczanie krwi maluchowi (do pępowiny). Przebieg transfuzji jest pilnie kontrolowany przez specjalistów za pomocą USG. Czasem zabieg ten należy powtórzyć. W niektórych przypadkach wykonuje się wymienną transfuzję krwi. Przetoczenie krwi tego rodzaju pozwala usunąć z krwiobiegu dziecka krwinki uszkodzone przez przeciwciała matki. Zabieg pozwala też wyeliminować bilirubinę – barwnik, który powstaje z rozpadających się krwinek i zabarwia skórę na żółto. Żółtaczka bowiem, podobnie jak anemia, ma ścisły związek z rozpadem krwinek. Gdy u noworodka rozpozna się żółtaczkę, zaleca się naświetlania specjalistycznymi lampami, które pomagają wyleczyć chorobę.

Wczesne wykrycie konfliktu serologicznego i profilaktyka

Jeśli kobieta ciężarna posiada czynnik Rh(-) i istnieje konfiguracja antygenowa między matką a ojcem dziecka, przez całą ciążę co 2 miesiące oznacza się przeciwciała w surowicy krwi matki. Na tej podstawie można rozpoznać konflikt serologiczny. Zleca się też systematyczne badania USG, umożliwiające ocenę przepływu krwi w tętnicy mózgu dziecka. Zbyt szybki przepływ wskazuje na niedokrwistość, która wymaga dalszych badań diagnostycznych. Z reguły stosuje się kordocentezę – inwazyjne badanie obejmujące pobranie krwi z naczynia pępowinowego płodu; krew płodową wykorzystuje się do kolejnych testów (oceny morfologii).

Jeśli jednak przeciwciała w ciąży nie pojawiają się w organizmie matki, choć dziecko odziedziczyło po ojcu grupę krwi, należy zadbać o profilaktykę. Matce podaje się surowicę anty-„D”, która zapobiega konfliktowi serologicznemu w kolejnej ciąży.